مشخصات گیاهشناسی چغندرقند و راهنمای کشت چغندرقند
چغندرهای قند، لبویی،علوفه ای و برگی ، همگی در گونه زراعی بتا ولگاریس (Beta vulgaris L.)قرار دارند. در حال حاضر ، چغندرقند به طور وسیعی در کشورهای مختلف جهان مورد تولید قرارمی گیرد. فدراسیون روسیه ،اوکراین،آمریکا،آلمان ، فرانسه، لهستان، ایتالیا و چین مهم ترین کشورهای تولیدکننده چغندرقند در جهان به شمارمی روند. در برخی از کشورهای اروپایی، به طور میانگین از هر هکتار چغندرقند بیش از ۵۰ تن ریشه با عیار۱۶ درصد تولیدمی شود. در بعضی نواحی آمریکا عملکردهایی نزدیک به ۷۰ تن ریشه در هکتار تولید می گردد که از آن ۱۲ تن قند به دست می آید.
سابقه کشت چغندر در ایران نیز بسیار زیاد است . استان های خراسان ،فارس، آذربایجان غربی، کرمانشاه،قزوین ، اصفهان، خوزستان ، کرمان و مرکزی مهم ترین تولید کنندگان چغندرقند در ایران محسوب می شوند.
خصوصیات گیاهی
چغندرقند با نام علمی بتاولگاریس گیاهی دوساله و دیپلویید از تیره اسفناج( Chenopediaceae) که به صورت یکساله و برای تولید ریشه ذخیره ای مورد تولید قرار می گیرد. طول دوره رشد چغندرقند بسته به شرایط محیطی وژنوتیپ از ۵ تا ۹ ماه متغییر است وبه عنوان گیاهی دیررس شناخته می شود.
بذر چغندرقند به صورت اپی ژیل (برون خاکی) جوانه می زند. ریشه چه ای که از بذر چغندرقند خارج می شود از نوع راست بوده وبه طور عمودی در خاک نفوذ می کند. توسعه عمقی ریشه پس از پوشش کامل زمین توسط محصول و تقریبا تا زمان توقف رشد گیاه ادامه می یابد. پتانسیل نفوذ عمقی ریشه چغندر زیاد است. عمق توسعه ریشه در خاک های نفوذپذیر به بیش از ۲ متر می رسد. در خاک های بسیار نفوذپذیر و در شرایط دیم،تا عمق ۳ متری نیز از آب و عناصرغذایی خاک استفاده می نماید. البته مهم است که ریشه چغندرقند تا این عمق نباید در خاک نفوذ داشته باشد، بلکه جذب آب و عناصر غذایی از اعماق خاک می تواند به دلیل فعالیت لوله های مویین خاک باشد. به هر حال چغندرقند با توسعه عمقی ریشه خود می تواند از رطوبت و مواد غذایی اعماق خاک به خوبی استفاده نماید و از اتلاف رطوبت و شسته شدن نیترات به اعماق خاک جلوگیری کند.
تا مرحله ۸ تا ۱۰ برگی ، ریشه چغندرقند هیچ گونه ذخیره ای ندارد،از نظر قطری کوچک است و بیشتر به صورت عمقی رشد می کند. از این مرحله به بعد ،با افزایش شاخص سطح برگ و همراه با تجمع مواد فتوسنتزی،برگ ها و بخش فوقانی ریشه به طور همزمان بزرگ می شوند وبه تدریج بر سهم ریشه در وزن خشک بوته افزوده می شود. در شرایط مناسب ، ریشه ۷۰ تا ۷۵ درصد وزن خشک کامل بوته را تشکیل می دهد. نسبت وزن اندام هوایی یا تاج (شامل برگ ها و طوقه) به وزن خشک ریشه( برداشتی) در زمان برداشت از۰٫۳ تا ۰٫۴ متغییر است. گاهی این نسبت به ۰٫۸ می رسد. وجود نسبت های بالا نشانگر شرایط تحریک کننده رشد هوایی می باشد. نسبت وزن تر تاج به ریشه برداشتی حدود ۰٫۵ معمول بوده و نشانگر شرایط مناسب رشد است.
هنگامی که سن گیاه به ۶ تا ۸ هفتگی می رسد ، دو ردیف ریشه جانبی ازداخل شیارهای طرفین بخش فوقانی و ضخیم شده ریشه می رویند که سیستم توسعه یافته ای ازریشه های ظریف را تا عمق حدود ۳۵ سانتی متری خاک به وجود می آورند. توسعه عرضی این ریشه ها ممکن است تا شعاع ۵۰ سانتی متری اطراف بوته برسد. بخش غیر ذخیره ای ریشه، واقع در قاعده بخش ضخیم شده و گوشتی ریشه به صورت ریشه مستقیم باقی مانده و تا عمق زیادی درخاک گسترش می یابد. بنابراین سیستم ریشه چغندرقند از خاک سطحی و نیز عمقی به جذب آب و مواد غذایی می پردازد.
بخش فوقانی ضخیم شده و ذخیره ای ریشه که ریشه غده ای و محصول زراعی چغندرقند را تشکیل می دهد ازسه قسمت تشکیل شده است :
- طوقه : که تجمعی از میانگره های رشد نیافته ساقه و به حالت روزت است. این بخش حاصل فعالیت مریستم انتهایی ساقه رویشی گیاه می باشد و از نظر مرفولوژی از محور بالایی لپه تشکیل یافته است. به عبارت دیگر، محدوده طوقه از گره لپه تا مریستم راسی و مرکزی مولد برگ های جدید می باشد.طوقه حدود ۸ تا ۱۰ درصد وزن کل ریشه(ریشه ذخیره ای به علاوه طوقه) را تشکیل می دهد. حد نهایی طوقه را می توان با برش قطری طوقه تا رسیدن به پایین ترین رد برگی ( دسته های آوندی که به طور شعاعی به طرف دمبرگ می روند) تعیین نمود.
- گردن : منطقه کوتاه و صافی ، بدون هر گونه انشعابات برگی یا ریشه جانبی، در زیر طوقه می باشد. گردن از رشد محور زیر لپه به وجود آمده و قطورترین بخش ریشه ذخیره ای را تشکیل می دهد.
- قسمت گوشتی ریشه : ازرشد ناحیه فوقانی ریشه حقیقی گیاه به وجود آآآمده و بخش اصلی و ذخیره کننده قند می باشد.
چغندرقند طی دوران رشد رویشی فاقد ساقه طویل شده می باشد.برگ ها به صورت روزت و به حالت مارپیچ تنگ و بهم فشرده ای از مرکز طوقه منشا می گیرند. برگ های اولیه که خارجی ترین حلقه برگ ها را تشکیل می دهند، به حالت افقی روی خاک قرار می گیرند تا بتوانند نورکافی برای انجام فتوسنتز جذب نمایند، برگ هایی که بعدا به وجود می آیند به حالت عمودی قرار دارندکه به تدریج و همراه با رشد دمبرگ و پیدایش برگ های جدیدتر به وضعیت افقی گرایش پیدا می کنند. به این طریق سایه اندازی برگ ها روی یکدیگر کم است.هر برگ دارای دمبرگ کوتاه ، گوشت دار و پهنی می باشد که به پهنک بیضی شکل بزرگ، چین خورده، فاقد کرک ، براق ، به رنگ سبز تیره و با رگبرگ اصلی مشخص ختم می شود. طول پهنک و دمبرگ در هوای گرم و تحت شرایط فراوانی آب و نیتروژن خاک زیاد می شود. برگ های به وجود آمده تا مرحله ۱۲ برگی به تدریج رشد بیشتری می کنند و بزرگتر میشوند، ما برگ هایی که از این مرحله به بعد به وجود می آیند انداره نهایی کوچکتری دارند. به همین دلیل برگ های جدیدی که در اواخر فصل رشد به وجود می آیند سطح زیادی ندارند و نه تنها به حال گیاه مفید نیستند بلکه مواد فتوسنتزی را مصرف می کنند. فراوانی آب و نیتروژن خاک ، به خصوص در هوای گرم ، سبب تحریک تولید برگ های جدید از ناحیه مریستم انتهایی ساقه و جوانه های جانبی برگ های مسن می گردد. این برگ ها به دلیل دیررس بودن و مصرف مواد غذایی ذخیره شده در ریشه نامطلوب هستند. تحریک تولید برگ های جدید می تواند از طریق ایجاد رقابت برای عوامل محیطی موثر بررشد، سبب کاهش عمر برگ های قدیمی شود و دوام سطح برگ را کاهش دهد. بیماری ها و کمبود موادغذایی نیز موجب افزایش ریزش برگ ها شده و عملکرد را نقصان می دهند.
عمر هربرگ بسته به شرایط محیطی ۴۵ تا ۶۵ روزمیباشد. مرگ ۱۰ تا ۱۲ برگ تا اواخر دوران رشد گیاه بسیار معمول است اما گاه تا بیش از نیمی از برگ های بوته طی فصل رشد ریزش می یابند، که نتیجه آن اتلاف ماده خشک و کاهش دوام سطح برگ بوده و غالبا نشانگر وجود مشکلات مدیریتی می باشد. بیشترین دوام سطح برگ مربوط به برگ های پنجم تا بیستم می باشد.
شاخص سطح برگ کمتر از۳ وبیشتر از۵ نامطلوب است.مدیریت مناسب برای حفظ شاخص سطح برگ بیشتر از ۲٫۵ طی دوران ذخیره قند مطلوب می باشد.
چغندرقند به عنوان گیاهی دوساله در سال اول زندگی خود فقطرشد رویشی دارد. تولید ساقه گل دهنده مستلزم بهاره سازی و وقوع روزهای بلند( در ارقام حساس به طول روز) میباشد. در صورتی که گیاه بهاره سازی شده باشد در اوایل سال دوم رشد وارد فاز زایشی می شود. بهاره سازی دردمای کمتر از ۱۰ درجه سانتی گراد اتفاق می افتد. دمای ۲ تا ۵ درجه سانتی گراد برای بهاره سازی مطلوب است. در شرایط آزمایشگاهی حداکثر زمان برای بهاره سازی بسیاری از ارقام ۸ هفته می باشد.
مراحل نمو
سبز شدن چغندرقند با بازشدن لپه ها مشخص میشود. مرحله ۵۰ درصد سبز شدن نقاط کاشت مزرعه به تجمع حدود ۵۰ واحد حرارتی با دمای پایه ۳ و حداکثر دمای ۳۰ درجه سانتی گراد نیازدارد. تداوم رشد چغندرقند با تولید برگ های جدید و مرگ برگ های قدیمی تا زمان توقف قابل توجه رشد در اثرسرما ( رسیدن میانگین دمای شبانه روزی هوا به حدود ۱۰ درجه ساننتی گراد ) همراه است. چغندرقند در شرایط مناسب رشد غالبا طی ۳ تا ۴ ماه پس از سبزشدن ویا تقریبا در مرحله ۱۸ تا ۲۰ برگی به طور کامل زمین را پوشش می دهد. چغندرقند را هنگامی رسیده محسوب می دارند که عیار قند در ریشه به یک میزان ثابت رسیده باشد. در بعضی شرایط ممکن است رسیدگی با قهوه ای شدن برگ های کناری وزرد شدن برگ های میانی همراه باشد.
سازگاری
چغندرقند گیاهی سرمادوست می باشد. دمای پایه برای رشد آن حدود ۳ درجه سانتی گراد می باشد. وقوع طولانی مدت هوای خنک در اوایل دوره رشد برای چغندرقند مطلوب نیست زیرا رشد ریشه را به تاخیر می اندازد.میانگین دمای شبانه روزی ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی گراد برای رشد رویشی و توسعه ریشه مناسب می باشد. میانگین دمای شبانه روزی بیش از ۲۸ درجه سانتی گراد برای رشد چغندرقند نامطلوب می باشد. بیشترین رشد چغندرقند درمیانگین دما شبانه روزی ۲۰ تا ۲۳ درجه سانتی گراد حاصل می شود.
شرایط محیطی مناسب برای تولید چغندرقند بهاره وجود یک فصل رشد طولانی با گرمای معتدل تابستان (دماهای حداکثر کمتر از ۳۵ درجه سانتی گراد) و آفتاب فراوان برای حصول حداکثر رشد برگ ها و ریشه ودر تعقیب آن یک پاییز آفتابی و خنک است که دمای آن به تدریج کاهش یابد و دماهای حداقل در زمان برداشت به یخبندان نزدیک شود.
درشرایط مساعد اقلیمی ، کشت پاییزه چغندرقند از لحاظ صرفه جویی در آب آبیاری ، محدودیت توسعه بیماری های ریشه ای، سفیدک و خسارت آفات بر کشت بهاره ارجح می باشد.کشت پاییزه چغندرقند در مناطقی موفق خواهد بود که آفتاب کافی در زمستان برای فنوسنتز وجود داشته ، زمستان ملایم باشد ( میانگین شبانه روزی سردترین ماه سال بیش از ۸ درجه سانتی گراد ) و میانگین دمای شبانه روزی اردیبهشت ماه کمتر از۲۵ درجه سانتی گراد باشد. وجود هوایابری در پاییز و زمستان در کشت پاییزه بادارنده رشد خواهد بود. همچنین وجود هوای گرم در شب های بهار با دماهای حداقل بیش از ۱۷ درجه سانتی گراد سبب تحریک رشد برگ ها و ریشه شده و از تجمع قند در ریشه جلوگیری می نماید.هرگاه محصول به موقع برداشت نگردد قند ذخیره شده در ریشه به مصرف تولید و رشد برگها رسیده و ریشه پوک می شود. عدم امکان انبارسازی محصول برداشت شده از اواسط بهار به بعد از مشکلات اساسی در کشت پاییزه چغندرقند محسوب می شود.
خاک های دارای بافت متوسط تا نیمه سنگین با زهکش و ساختمان خوب برای چغندرقند مناسب به شمار می روند. چغندرقند به خاکهای اسیدی حساس است لازم است پی اچ خاک های اسیدی به ۶ تا حداکثر۶٫۲ رسانده شود پی اچ کمی قلیایی برای چغندرقند ایده آل به شمار می آید و تا پی اچ حدود ۸ به خوبی رشد می کند.
تجمع قند
تشدید تجمع قند مستلزم کم شدن رشد برگ ها ، کاهش سرعت افزایش اندازه ریشه و بالایی نسبت فتوسنتزبه تنفس می باشد.چنین شرایطی در کشت بهاره معمولا با خنک شدن هوا در اواخر فصل رشد به وجود می آید.تجمع قند در پاییز مستلزم روزهایی است با دمای مناسب و آفتاب درخشان برای فتوسنتز و شب هایی خنک برای پایین بودن تنفس. میانگین دمای شبانه روزی ۱۵ تا ۲۲ درجه سانتی گراد برای این منظور مناسب است. مدیریت مناسب برای حصول عملکرد و عیارزیاد شامل تامین نیازهای گیاه برای رشد برگ ها و ریشه طی دو سوم اول فصل رشد و تامین شرایط مناسب برای تجمع قند طی مانده فصل رشد می باشد.
با خنک ترشدن هوا در پاییز از میزان تنفس کاسته می شود اما از میزان فتوسنتز نیز به دلیل کاهش دمای روز و افزایش روز های ابری کم می گردد. حتی در صورت وجود روزهای آفتابی ، تجمع قند با رسیدن میانگین دمای شبانه روزی هوا به حدود ۱۰ درجه سانتی گراد متوقف میشود ، زیرا فتوسنتز کافی به دلیل پایین بودن دمای روز انجام نمی گردد. به این طریق براساس خصوصیات رقم و محیط ، درصد قند در ریشه (عیار) به یک ثبات می رسد. در این زمان ریشه را رسیده محسوب میدارند.
تناوب زراعی
چغندرقند به کشت متوالی بسیار حساس است.فاصله دو کشت چغندرقند در یک قطعه زمین نباید از۴ سال کمتر باشد. در غیر این صورت توسعه بیماری ها و کاهش باروری خاک موجب نقصان عملکرد می گردد. چغندرقند با سایر انواع چغندر، گیاهان جنس کلم و جنس اسفناج در بعضی بیماری ها مشترک بوده و در صورت شیوع این بیماری ها نباید با آن ها در تناوب قرار گیرد. چغندرقند به ساختمان خاک حساس است از این رو باید بعد ازگیاهانی کاشته شود که ماده آلی زیادی به خاک اضافه می نمایند. ازطرفی هر گاه هوموس خاک زیاد باشد و یا بقایای گیاهی که به خاک اضافه می شوند دارای نسبت کربن به نیتروژن کمی باشند، طی فصل رشد ،مقدار قابل توجهی نیتروژن از هوموس یا بقایای گیاهی آزاد می شود که می تواند جذب گیاه گردد.
برای حصول عملکرد بالایی ازقند در کشت بهاره لازم است که خاک تا عمق توسعه و منطقه فعالیت جذبی ریشه در اواخر فصل رشد ازعناصر غذایی ، به خصوص نیتروژن ، تهی شده باشد.
کود شیمیایی
مدیریت چغندرقند برای تولید عملکرد بالایی ازریشه همراه با کیفیت مطلوب مستلزم توجه دقیق به میزان حاصلخیزی خاک ، به خصوص مقدار نیتروژن خاک ،طی فصل رشد می باشد.
برای تولید هر تن ریشه چغندرقند به ۴ تا ۶ کیلوگرم نیتروژن نیاز است . مقدار نیتراتی که طی فصل رشد ازهوموس خاک آزاد میشود نیز باید در محاسبات کودی مورد توجه قرار گیرد. این مقدار حدود ۳۰ کیلوگرم به ازای هر ۱ درصد هوموس تخمین زده شده است.در صورتی که ازموجودی نیتروژن خاک و موازنه آن اطلاعی در دسترس نیست، مصرف حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰کیلو گرم نیتروژن درهکتار ( بسته به سوابق حاصلخیزی خاک ) برای حصول عملکردهایی حدود ۴۰ تا ۵۰ تن در هکتار ممکن است مناسب باشد.
مقدار نیتروژن پیش کاشتی در روش کودپاشی نواری نباید از ۵۰ کیلوگرم در هکتار زیادتر باشد زیرا با خطرشوری و افزایش پتانسیل اسمزی در اطراف بذر همراه است.
نیاز چغندرقند به نیتروژن از مرحله ۴ تا ۵ برگی شروع به افزایش می کند و تا زمان بسته شدن کنوپی (اواسط فصل رشد) زیاد است. بنابراین تاخیر در کود سرک می تواند مساله ساز باشد.مقدار نیتروژن ریشه در زمان برداشت نباید از ۰٫۸ درصد بیشتر باشد.
کود نیتروژن سرک چغندرقند در مرحله ۴ تا ۱۲ برگی و قبل ازبسته شدن کنوپی داده می شود.اگر خطر شستشوی نیتروژن از خاک زیاد است می توان کود سرک را در دو یا سه قسط به خاک اضافه نمود. به عنوان مثال ، اگر تنک کردن در مرحله ۲ تا ۴ برگ حقیقی انجام می شود، اولین قسط سرک می تواند پس ازتکمیل تنک کردن محصول و دومین قسط در مرحله ۱۲ و تا حداکثر ۱۶ برگی داده شود. کود سرکی که در مرحله چند برگی داده می شود، بهتر است در بدنه پشته قرار داده شود. اما کود سرکی که پس از توسعه و گسترش بوته داده می شود، لازم است مستقیما در بین ردیف های کاشت پاشیده شود .پاشیدن کود از بالای بوته ها در این مرحله از رشد ممکن است باعث باقی ماندن دانه های کود بر روی برگ ها و سوختگی آن ها شود. در هر حال آخرین قسط کود بهتر است دیرتر از اواسط فصل رشد داده نشود. بخصوص اینکه طول فصل رشد کوتاه باشد.خاک باید در اواخر فصل رشد کاملا از نیتروژن تهی باشد.
مقدار کود فسفر موردنیاز چغندرقند را باید با توجه به موجودی خاک تعیین نمود. چنانچه خاک ازنظر فسفر بسیار فقیر است(موجودی خاک حدود یا زیر ۵ میلی گرم در کیلوگرم خاک تا عمق ۳۰ سانتی متری)به حدود ۱۵۰ تا ۱۸۰ کیلوگرم اکسید فسفر برای عملکردهایی حدود ۴۰ تا ۵۰ تن در هکتار ریشه نیاز است. چنانچه خاک از نظر فسفر غنیباشد( موجودی خاک بیش از ۲۰ میلی گرم در کیلوگرم خاک تا عمق ۳۰ سانتی متری )به مصرف کود فسفر برای عملکردهایی حدود ۴۰ تا ۵۰ تن در هکتار نیازی نیست.
نیاز چغندرقند به پتاسیم بیش از نیتروژن است اما مقدار پتاسیم ریشه باید درانتهای فصل رشد کم باشد تا در بلوره شدن قند اختلال ننماید.در نواحی اقلیمی ایران که دارای تابستان خشک میباشند، غالبا بیش از ۲۰۰ میلی گرم در کیلوگرم خاک اکسید پتاسیم تا عمق ۳۰ سانتی متری وجود دارد. این میزان اکسید پتاسیم برای حصول عملکردهایی حدود ۴۰ تا ۵۰ تن در هکتار ریشه کفایت دارد.برای حصول عملکردهای بیشتر و یا در خاک های فقیر ازنظر پتاسیم، ممکن است به مصرف ۵۰ تا ۱۰۰ کیلو گرم در هکتار اکسید پتاسیم نیاز باشد.
کوددهی به صورت نواری بسیار مطلوب است .برای جلوگیری ازآسیب کود بر استقرارو رشد گیاهچه ، بهتر است کود به صورت نواری در عمق ۵ سانتی متر در زیر بذر و ۵ سانتی متر در یک یا دو سمت نسبت به بذر قرار داده شود . در صورتی که نوار کود در زیر بذر قرار می گیرد ، عمق قراردادن نوار باید ۷٫۵ سانتی متر زیر بذر باشد. پاشیدن کود به صورت یک نوار قبل از پشته بندی و در مسیر تشکیل پشته معمول است.برای این منظور ، واحدهای کودپاش را در جلو تراکتور و واحد های پشته بند و ردیف کار را در پشت تراکتور نصب می کنند.
تاریخ کاشت
تاریخ مناسب کاشت بهاره چغندرقند هنگامی است که میانگین شبانه روزی دما به حدود ۱۲ تا ۱۵ درجه سانتی گراد رسیده باشد.در کشت پاییزه چغندرقند لازم است منتظر خنک شدن هوا و رسیدن میانگین دمای شبانه روزی هوا به کمتر از ۲۴ درجه سانتی گراد شد.کاشت بهتر است قبل از رسیدن میانگین شبانه روزی دما به کمتر از ۲۰ درجه سانتی گراد انجام شده باشد.
روش کاشت
چغندرقند در شرایط آبیاری بارانی و یا درصورت عدم تشکیل سله و عدم آب ایستادگی و تراکم خاک ، برروی زمین مسطح کاشته می شود . فاصله ردیف کاشت درشرایط کشت مسطح می تواند ۳۵ تا ۴۰ سانتی متر باشد. ازآنجایی که چغندرقند به سله و تراکم خاک بسیار حساس است. غالبا چغندرقند به صورت جوی و پشته با روش آبیاری نشتی و در صورت مناسب بودن بافت و ساختمان خاک با روش آبیاری شیاری کاشته می شود.کاشت چغندرقند با فاصله ردیف ۵۰ سانتی متر با عملکرد بالاتری همراه است در این حالت پوشش مزرعه زودتر کامل می شود و از نور و محیط خاک استفاده کاملتری به عمل می آید.تراکم ۱۰ تا ۱۱ بوته در متر مربع مناسب می باشد. بهتر است فاصله دو بذر روی ردیف کاشت ۱۰ سانتی متر انتخاب گردد و سپس بوته های اضافی تنک گردند.
آبیاری
چغندرقند از نظر راندمان مصرف آب، براساس کل ماده خشک تولیدی، بر بسیاری از گیاهان وجینی برتر است. میزان تولید ماده خشک در چغندرقند حدود ۵ تا ۷ کیلوگرم به ازای هر مترمکعب آب تبخیرو تعرق یافته است. نیاز آبی محصول بسته به شرایط تولید ۶۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی متر طی یک فصل رشد می باشد. حداکثر نیازآبی چغندرقند از مرحله بسته شدن کنوپی به بعد و تا ۴ تا ۶ هفته قبل از برداشت مشاهده می شود.
اولین آبیاری چغندرقند در کشت بهاره معمولا پس از کاشت انجام می شود. اما در کشت پاییزه و یا کشت دیرهنگام بهاره ( به دلیل وجود فرصت برای گاورو شدن خاک ) اولین آبیاری می تواند قبل و یا بعد از کاشت به عمل آید.آبیاری قبل از کاشت و یا کاشت در خاک مرطوب از خسارت سله می کاهد و استقرار گیاه را بهبود زیادی می بخشد.
آبیاری دوم به فاصله ۴ تا ۱۰ روز پس از آبیاری اول ( بسته به روش کاشت، شوری و بافت خاک و شرایط جوی)انجام می گیرد تا سبز شدن تسریع و تسهیل گردد. معیارانجام آبیاری در این مرحله از رشد جلوگیری از خشک شدن لابه سطحی خاک می باشد.
آبیاری های بعدی تا رسیدن گیاه به مرحله ۶ برگی می تواند براساس رسیدن پتانسیل آب در خاک به حدود ۰٫۵- اتمسفر و با مصرف حدود ۵۰ درصد از رطوبت قابل استفاده گیاه در خاک (اندازه گیری شده در عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتری) به عمل می آید.
آخرین آبیاری هنگامی به عمل می آید که میانگین دمای شبانه روزی هوا به حدود ۱۵ درجه سانتی گراد رسیده باشد.
کنترل علف های هرز
چغندرقند تا زمانی که به طور کامل روی خاک سایه نینداخته است به خصوص طی ۴ هفته اول بعد از سبز شدن ، به رقابت علف های هرز بسیار حساس است.بدین لحاظ مزرعه باید تا زمانی که پوشش زمین کامل نشده است ویا طی دو ماه اول فصل رشد به خوبی در مقابل علف های هرز محافظت شود.
کنترل مکانیکی علف های هرز واقع روی ردیف ها و بین ردیف های کاشت طی دوران سبز شدن می تواند توسط دستگاه های سبک مانند چنگک گردان و یا دندانه سبک انگشتی به عمل آید.
کنترل علف های هرز مزارع چغندرقند با علف کش ها به خصوص در مزارع بزرگ مکانیزه اهمیت زیادی در موفقیت تولید دارد. برای کنترل بذر علف های هرز در مزارع چغندرقند می توان از سیکلوات، پیرازون و متامیترون و برای علف های هرز سبز شده از فلوآزیفوپ-پی-بوتیل ، هالوکسی فوپ-پی-متیل، اتوکسی اتیل، پیرازون،ستوکسیدیم، کوئیزآلوفوپ-اتیل ،دسمدیفام و فن مدیفام استفاده کرد.
آفات و بیماری ها
چغندرقند مورد حمله آفات و عوامل بیماریزای زیادی قرار می گیرد. از آنجایی که سود تولیدچغندرقند به عملکرد تولیدی و کاهش هزینه تولید وابستگی زیادی دارد، لازم است برنامه ریزی دقیقی برای مبارزه با آفات و بیماری های آن به عمل آید تا از کاهش عملکرد پیشگیری شود. در این میان، رعایت تناوب زراعی نقش مهمی در کاهش خسارت دارد.
چغندرقند مورد هجوم کرم برگخوار چغندرقند یا کارادرینا، بید، چند گونه از جنس آگروتیس،کک ، چند سرخرطومی، مگس، شته و تعدادی زنجره قرار می گیرد.
ازبیماری های مهم چغندرقند در ایران می توان به سفیدک سطحی،سفیدک داخلی،لکه گرد برگ، پوسیدگی ریشه، پوسیدگی باکتریایی، نماتدها، پیچیدگی و تورم رگبرگ ها، بیماری زردی، موزائیک چغندرقند و ریزومانیا اشاره نمود.
برداشت
چغندرقند کاشته شده دربهارهنگامی رسیده است که برگ های کناری شروع به قهوه ای شدن نموده و برگ های میانی زرد شده باشند.تجمع قند زمانی که میانگین شبانه روزی دما در پاییز به زیر ۲۳ درجه سانتی گراد می رسد به تدریج سرعت می گیرد،از زمانی که میانگین شبانه روزی دما به حدود ۱۵ درجه سانتی گراد می رسد از سرعت تجمع قند کاسته می شود و هنگامی که میانگین دما به حدود ۱۰ درجه سانتی گراد می رسد متوقف می شود. بنابراین عیار قند با نزدیک شدن میانگین شبانه روزی دما به ۱۰ درجه سانتی گراد به یک حد ثابت می رسد. ریشه های کوچکتر زودتر به این مرحله میرسند، زیرا ظرفیت ذخیره قند کمتری دارند . در این زمان چغندرقند رسیده است و برای برداشت آماده است. در زمان رسیدگی، قند حدود ۷۵ درصد وزن خشک ریشه را تشکیل می دهد. در نواحی خشک ، ریشه چغندرقند ممکن است پس از رسیدگی آب از دست بدهد و به نظربرسد که ریشه پس از رسیدن میانگین شبانه روزی دما به زیر ۱۰ درجه سانتی گراد نیز به تجمع قند ادامه می دهد. اما این افزایش عیارمی تواند صرفا به دلیل کاهش درصد رطوبت ریشه باشد،زیرا عیار نسبت به وزن سنجیده می شود، عامل مهم دیگردر تعیین زمان برداشت وقوع بارندگی است که می تواند در عملیات برداشت ایجاد اختلال نماید. بنابراین برداشت باید قبل از وقوع باران های مستمر و همچنین یخ زدگی خاک به اتمام رسیده باشد.
منبع: کتاب گیاهان صنعتی تالیف دکتر محمدرضا خواجه پور
برچسپ ها: چغندرقند،عیار قند،روش کاشت،آفات و بیماری ها ،اقتصاد کشاورزی،عیار ریشه،آبیاری
تلفن :
09120237785
ایمیل :
-
آدرس :
آذربایجان غربی - شهرستان بوکان